📘 Το οικονομικό μοντέλο του Keynes: εξήγηση με απλά λόγια
Ο Τζον Μέιναρντ Κέινς (John Maynard Keynes) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς οικονομολόγους του 20ού αιώνα. Η θεωρία του έφερε επανάσταση στην οικονομική σκέψη, ειδικά σε περιόδους κρίσης. Ποια είναι, όμως, η βασική ιδέα πίσω από το μοντέλο του; Ας το δούμε με απλά λόγια.
🔹 Τι πίστευε ο Keynes;
Ο Κέινς έλεγε:
«Η οικονομία δεν αυτορυθμίζεται πάντα. Σε περιόδους κρίσης, το κράτος πρέπει να παρέμβει για να τη σώσει.»
Σε αντίθεση με την "κλασική" οικονομική σκέψη, που θεωρεί πως η αγορά βρίσκει από μόνη της ισορροπία, ο Κέινς πίστευε πως μπορεί να υπάρξει μακροχρόνια ανεργία και στασιμότητα, αν δεν αυξηθεί η ζήτηση.
💡 Ποιο είναι το κέντρο της θεωρίας του;
Η ζήτηση (δηλαδή η κατανάλωση και οι επενδύσεις) είναι το βασικό στοιχείο που κινεί την οικονομία.
Όταν οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και το κράτος ξοδεύουν, τότε:
- Οι επιχειρήσεις πουλούν περισσότερα προϊόντα,
- Δημιουργούν θέσεις εργασίας,
- Οι εργαζόμενοι έχουν εισόδημα,
- Ξοδεύουν και αυτοί με τη σειρά τους.
👉 Αυτός είναι ο θετικός κύκλος της οικονομικής δραστηριότητας.
Αντίθετα, όταν δεν υπάρχει ζήτηση, δημιουργείται ένας αρνητικός κύκλος: ανεργία, μείωση παραγωγής, λιγότερο εισόδημα, λιγότερη κατανάλωση κ.λπ.
🏛️ Ο ρόλος του Κράτους
Σύμφωνα με τον Κέινς, όταν η οικονομία είναι σε ύφεση, το κράτος πρέπει να αυξήσει τις δαπάνες του:
- Να χτίσει δρόμους, σχολεία, νοσοκομεία
- Να προσλάβει προσωπικό
- Να δώσει επιδόματα
- Να μειώσει φόρους
Έτσι, μπαίνει χρήμα στην αγορά, αυξάνεται η ζήτηση και η οικονομία ξαναπαίρνει μπρος.
📈 Ο «Πολλαπλασιαστής» του Keynes
Ο Κέινς εισήγαγε και την έννοια του πολλαπλασιαστή:
Κάθε ευρώ που ξοδεύεται από το κράτος παράγει πολλαπλάσιο όφελος στην οικονομία.
Παράδειγμα:
- Το κράτος πληρώνει έναν εργολάβο για να χτίσει ένα σχολείο.
- Ο εργολάβος πληρώνει εργάτες.
- Οι εργάτες ψωνίζουν από το σούπερ μάρκετ.
- Το σούπερ μάρκετ πληρώνει προμηθευτές κ.ο.κ.
👉 Δηλαδή, μια απλή δαπάνη "ανακυκλώνεται" και δημιουργεί περισσότερη οικονομική δραστηριότητα.
📊 Η βασική εξίσωση της συνολικής ζήτησης
Ο Κέινς όρισε την συνολική ζήτηση (ΑΕΠ) ως:
Y = C + I + G (+ X – M)
Όπου:
- Y = Εθνικό εισόδημα (ΑΕΠ)
- C = Κατανάλωση (των νοικοκυριών)
- I = Επενδύσεις (των επιχειρήσεων)
- G = Δημόσιες δαπάνες (του κράτους)
- X – M = Εξαγωγές μείον εισαγωγές (σε ανοιχτή οικονομία)
👉 Όταν κάποια από αυτές τις παραμέτρους αυξάνεται (π.χ. δημόσιες δαπάνες), το εισόδημα συνολικά ανεβαίνει.
🆚 Κέινς VS Κλασικοί Οικονομολόγοι
| Θέμα | Κλασικοί | Κέινς |
|---|---|---|
| Ανεργία | Προσωρινή – η αγορά αυτοδιορθώνεται | Μπορεί να διαρκέσει πολύ |
| Ρόλος Κράτους | Παθητικός – δεν επεμβαίνει | Ενεργητικός – πρέπει να δράσει |
| Τι κινεί την οικονομία | Η προσφορά (παραγωγή) | Η ζήτηση (κατανάλωση & επενδύσεις) |
| Προσέγγιση | Μακροπρόθεσμη | Βραχυπρόθεσμη – "στο μακροπρόθεσμο όλοι θα είμαστε νεκροί" |
🧠 Η θεωρία του Keynes μας λέει πως:
- Όταν η οικονομία "παγώνει", χρειάζεται ώθηση από το κράτος.
- Η ζήτηση είναι το «καύσιμο» που κινεί την οικονομία.
- Το κράτος δεν είναι εχθρός, αλλά εργαλείο για σταθερότητα και ανάπτυξη.
Γι’ αυτό και οι ιδέες του εφαρμόζονται σε κάθε κρίση, όπως έγινε και με τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, αλλά και με την πανδημία του COVID-19.